Jaren geleden schreef ik mijn scriptie over dit huwelijksportret, dat Jan van Eyck in 1434 van dit paar maakte. Meer precies over de spiegel op dit schilderij, dat als bewijs werd ingezet dat het inderdaad om een huwelijksportret zou gaan.
Verschillende voorwerpen in het vertrek zouden hier ook naar verwijzen: de terriër verbeeldt de huwelijkse trouw, de brandende kaars in de kroonluchter geeft aan dat er een eed wordt afgelegd. Het gebeeldhouwde figuurtje van St. Margaretha zou voor de vruchtbaarheid staan.
Tussen het paar in, net boven hun samenkomende handen, hangt een bolle spiegel. Op ooghoogte, op een centraal punt in het schilderij. Als je goed kijkt, zie je dat van Eyck een prachtig illusionistisch spel speelt. In de spiegel zie je niet alleen het paar op de rug, maar ook twee kleine figuurtjes en een venster.
De spiegel
Wie zijn die twee figuurtjes? Sommigen menen dat een van hen in ieder geval de schilder is. Is hij de getuige bij dit huwelijk? Van Eyck zou door zijn aanwezigheid de geldigheid van het huwelijk bekrachtigen, en tegelijkertijd een bewijs schilderen dat het huwelijk had plaatsgevonden.
Net zo interessant zijn de tien afbeeldingen rondom de spiegel. Het zijn afbeeldingen van de Passie van Christus, de lijdensweg die hij aflegt naar zijn kruisiging. Het begint midden onder met het verraad, en dan met de klok mee, midden boven de kruisiging en rechts van het verraad de opstanding.
In de middeleeuwen werd het huwelijk beschouwd als een afspiegeling van het huwelijk van Christus met de Kerk, voltooid door Passie. De spiegel laat daarmee de heilige verbinding zien tussen de Passie en het huwelijk.
Verborgen symbolen
Ver gezocht? Misschien, maar niet onmogelijk.
Die verborgen symboliek en betekenissen, die zo populair zijn in de uitleg van wat we zien in de zeventiende-eeuwse schilderkunst, worden nu betwijfeld. De spiegel wordt – net als de andere voorwerpen op het schilderij – gezien als huwelijkscadeau. Dat betekent overigens niet dat het portret geen huwelijksportret zou zijn, alleen de betekenis die aan de voorwerpen gegeven wordt, is anders.
Meer weten? Kijk eens naar dit filmpje van de National Gallery in Londen. https://www.youtube.com/watch?v=wM6d9BOj4Ww
Hier kun je het schilderij ook in het echt bewonderen.