Door Duttje Huitema

Dat moment tijdens de studie in Florence waar ik oog in oog stond met Simone Martini’s Annunciatie. In diezelfde periode zag ik een werk van Paul Gauguin in het Stedelijk Museum, Visioen na de preek. Een paar jaar geleden zag ik in de Hermitage De dansers van Henri Matisse. Ik had nog nooit zo’n kleur oranje gezien. En in Museum Catharijneconvent raakte ik ontroerd bij de opening van de tentoonstelling Franciscus door de eenvoud van de sculptuur waarmee de tentoonstelling opende. Zo kan ik nog wel even doorgaan…

Noli me tangere, raak me niet aan

Een van de meer recente ervaringen (en ook een die past bij deze periode in het kerkelijk jaar)  is het oog-in-oog staan met het werk van Lavinia Fontana, Noli me tangere. Normaal hangt het in de Uffizi in Florence, maar ik zag het in Madrid, in het Prado. Ik was daar eind januari van dit jaar. De trip naar Madrid had ik geboekt omdat ik de tentoonstelling A tale of two women painters wilde zien en dan vooral dit Noli me tangere. Je kunt je afvragen waarom. Soms vind je iets simpelweg mooi en heb je er geen goede verklaring voor.

Of toch wel…. Het iconografische thema Noli me tangere kende ik uit mijn studie kunstgeschiedenis. In verschillende uitvoeringen. De versie van Titiaan heb ik ooit gebruikt als illustratie bij een essay en is ook een absoluut meesterwerk, maar de manier waarop Lavinia er vorm aan gegeven heeft…

De Christusfiguur als man die autoriteit uitstraalt, maar ook zacht is. Een mooi lijf… Maria Magdalena die hem hoopvol aankijkt… De geheimzinnigheid van de omgeving, de kleuren… Het werk ademt een realisme en tegelijkertijd geheimzinnigheid uit die me raakt. Ik was dus vol verwachting naar het Prado getogen, om eindelijk mijn favoriet te kunnen aanschouwen. Toen ik voor het schilderij stond kreeg ik tranen in mijn ogen. Een shock. Ongeveer tien minuten heb ik het werk bestudeerd. Iedere penseelstreek wilde ik in me opnemen.

Een foto maken mocht niet

En, om dat gevoel een beetje vast te houden wilde ik ook een foto maken. Maar helaas, dat mocht niet. Natuurlijk: je kunt prima kaarten kopen of afbeeldingen raadplegen in boeken.  Maar dat is niet hetzelfde.  Het maken van mijn eigen foto, in een museum, geeft mij de illusie dat het werk, ook al is het maar even, een beetje van mij is. Ik mag het gevoel dat ik had bij het bekijken van het kunstwerk vastleggen, meenemen en wanneer ik maar wil, het object opnieuw bekijken en die ervaring oproepen. 

Ik was dan ook zeer teleurgesteld toen bleek dat de suppoosten van het Prado maar één missie hadden: de absolute registratie van iedere beweging van het publiek en onmiddellijk toeschieten als iemand uit de pas dreigde te lopen. In iedere zaal van het museum stond er  minimaal één op elke hoek. Ik troostte me met de gedachte dat , als mijn missie niet zou slagen, ik altijd nog de catalogus kon kopen… Ik laat in het midden of het gelukt is. Dat houdt het spannend. De ervaring van het prachtige kunstwerk blijft. Laten we hopen dat de Corona-tijd niet al te lang duurt en dat we weer mooie kunstervaringen mogen creëren! 

Lees hier het bijbelverhaal Noli me tangere https://www.statenvertaling.net/bijbel/joha/20.html

Drs. Duttje Huitema is kunsthistoricus